Δελημπαλταδάκη Σταυρούλα
Ψυχολόγος – Παιδαγωγός
Νοέμβρης 2011
Μέσα στην τόσο ρευστή κατάσταση που ζούμε τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας, όπου οι αρχές, οι θεσμοί, οι αξίες έχουν καταστρατηγηθεί και η εντιμότητα, η διαφάνεια, ο ανθρωπισμός στις διαπροσωπικές σχέσεις και στις συναλλαγές μας έχουν εκλείψει, είναι μοιραίο να αναπτύσσονται όλο και περισσότερα προβλήματα στην ψυχοσωματική μας υγεία και να διαταράσσονται οι σταθερές μας. Παρατηρώντας κανείς τις εξελίξεις στο πολιτικό κι οικονομικό καθεστώς τελευταία, δύσκολα μπορεί να κρατηθεί ήρεμος, ασφαλής κι ισορροπημένος. Το στρες, η κατάθλιψη, η βία σε όλες τις μορφές της, η αποξένωση, οι εξαρτήσεις, το διαζύγιο, είναι φαινόμενα, που μαστίζουν πλέον τους περισσότερους ανθρώπους. Η οικογενειακή ζωή άλλαξε με την τόσο δραματική μείωση των εσόδων, την ένταση των γονέων, τις αλλαγές στις σχέσεις των ζευγαριών, τη μείωση των κοινωνικών δραστηριοτήτων. Τα παιδιά, δεν μπορούν ούτε να αντιληφθούν τις αλλαγές που επιφέρει η οικονομική κρίση, ούτε να ερμηνεύσουν σωστά τη στάση των ενηλίκων, μα ούτε και να αντέξουν τη νέα πραγματικότητα. Αυτή η τόσο ψυχοφθόρα, ασταθής κι ευμετάβλητη κατάσταση που επικρατεί σε όλους τους χώρους της κοινωνικής ζωής, γεμίζει τα παιδιά μας ανασφάλεια, φόβο, καχυποψία, αρνητικά συναισθήματα και τα καθηλώνει αναπτυξιακά. Τα πρώτα σημάδια θα είναι εμφανή τόσο στην ψυχοσωματική τους υγεία, όσο στη σχολική και κοινωνική τους ζωή.
Ανησυχούμε όλοι, λοιπόν, για την τόσο μεγάλη και βαθειά κρίση, που προφανώς δεν είναι μόνο οικονομική. Είναι, κυρίαρχα, κρίση θεσμών κι αξιών. Ο νεοέλληνας πληρώνει σήμερα τον τρόπο ζωής και σκέψης που υιοθέτησε τα τελευταία χρόνια και που δε συνάδει ούτε με την ιστορία του κι ούτε με το μέλλον που θα του άξιζε και θα μπορούσε να έχει. Φυγόπονος, ευθυνόφοβος, ανειλικρινής, ανερμάτιστος ηθικά, απαίδευτος, απομακρυσμένος από την παράδοση και τον πολιτισμό του, τις αξίες και τις αρχές που έκαναν την Ελλάδα και τους Έλληνες να πρωτοπορούν παγκοσμίως σε διάφορους τομείς, της επιστήμης, του πολιτισμού, του αθλητισμού κ.ά. Αυτοσκοπός του ο υλισμός, ο εύκολος, γρήγορος κι άκοπος πλουτισμός, η παντελής έλλειψη ορίων, η πονηριά κι η εκμετάλλευση προσώπων και καταστάσεων, η τεμπελιά και το βόλεμα σε θέσεις εξουσίας και προβολής, μερικά από τα χαρακτηριστικά του που τον έφεραν τώρα αντιμέτωπο με τις συνέπειες των επιλογών του.
Η σημερινή κατάρρευση, δεν είναι μόνο οικονομική. Δεν έχουμε πλέον ηγέτες, ταγούς σε νευραλγικές θέσεις, ούτε στην Πολιτική, ούτε στην Εκκλησία, ούτε στον χώρο της Τέχνης και των Γραμμάτων, ώστε να μπορέσουμε να εμπνευστούμε από κείνους, να συμπορευτούμε και υπό την καθοδήγησή τους να βγούμε ασφαλείς από τα σημερινά αδιέξοδα. Όχι, προφανώς, επειδή δεν υπάρχουν σημαντικά κι αξιόλογα πρόσωπα, αλλά επειδή εδώ και δεκαετίες, ο νεοέλληνας δεν έδινε έμφαση στην παιδεία, στον πολιτισμό, στις τέχνες. Οι σοβαροί κι έντιμοι άνθρωποι παραμένουν μακριά από το ρεύμα της εποχής, δεν μετέχουν σήμερα στα γρανάζια της εξουσίας. Δεν μπορούν να αντέξουν για πολύ το σύστημα, όπως τελευταία έχει διαμορφωθεί. Οι έντιμοι άνθρωποι, οι αξιόλογοι, που σέβονται τον εαυτό τους και τους συνανθρώπους τους, δεν «χωρούν» στη χαοτική, άναρχη, άδικη, ανήθικη κι απολίτιστη σημερινή κρατική μηχανή. Οι φωτεινές εξαιρέσεις πάντα υπάρχουν βέβαια, σε όλους τους χώρους, μα δεν αρκούν ώστε να φέρουν την Άνοιξη.
Τα παιδιά σήμερα, τόσο αλλιώτικα μεγαλωμένα από τα παιδιά δύο δεκαετιών πριν, δεν γνωρίζουν παρά ελάχιστους από τους σημαντικότερους πνευματικούς ανθρώπους του τόπου μας. Γνωρίζουν, όμως, κάθε λεπτομέρεια της ζωής κάθε «ειδώλου» της τηλεόρασης και της υποκουλτούρας. Τα πρότυπά τους, όμως, κάθε άλλο από το να τα εμπνεύσουν μπορούν, ώστε να αναπτυχθούν και να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες τους αλλά και του τόπου μας.
Όλοι σήμερα καταφερόμαστε εναντίον των πολιτικών. Σάμπως εκείνοι δεν είναι συμπολίτες μας, σάμπως δεν είναι στις θέσεις που όλοι εμείς επιλέξαμε ή επιτρέψαμε να είναι. Το ό,τι μας συμβαίνει είναι επιλογή μας: ό,τι κάναμε ή ό,τι επιτρέψαμε ή ανεχτήκαμε να μας κάνουν. Η πολιτική, από θέση προσφοράς κι ευθύνης μετετράπη, με την δική μας επιλογή και ψήφο, σε γάντζωμα στην εξουσία από γενιά σε γενιά των ίδιων προσώπων και πεδίο ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσης, σε καθεστώς πλήρους ατιμωρησίας κι ελέγχου. Τα λάθη μας πληρώνουμε σήμερα, άμεσα ή έμμεσα. Κάτι που επίσης δεν είχαμε ως νεοέλληνες συνηθίσει. Υπολογίζαμε πάντα στην ανεκτικότητα, στην επιτρεπτικότητα, στην αποφυγή των συνεπειών των πράξεών μας, με κάθε τρόπο, θεμιτό ή μη.
Μέχρι τώρα αναζητούσαμε λύση σε όλα μας τα προβλήματα στα γραφεία των βουλευτών μας. Καλούνταν να παίξουν συχνά το ρόλο του από μηχανής Θεού. Κι εκείνοι, οι πλείστοι εξ αυτών, εκμεταλλεύτηκαν την αδυναμία αλλά και την εξάρτηση των ψηφοφόρων τους κι έκαναν τα δέοντα προκειμένου να εξασφαλίσουν τις ψήφους τους. Η πολιτική, που σήμερα συλλήβδην απορρίπτεται από το μέσο όρο των πολιτών, είναι κομμάτι μας, δημιούργημά μας, επιλογή μας, ή έστω ανοχή μας! Αντικατοπτρίζει την μορφή και τη δομή της ελληνικής κοινωνίας σήμερα. Είναι σαν να κοιτάζουμε τον καθρέπτη μας. Αυτό που μας ενοχλεί, το βλέπουμε μπροστά μας ή και μέσα μας. Μικρό παράδειγμα: Ας σκεφτούμε κάθε έναν από μας σε οποιαδήποτε θέση διοικητική, εξουσίας κτλ. Ακόμη και σε έναν τοπικό σύλλογο. Πόσοι από μας συμμετέχουμε για το κοινό καλό κι όχι για το προσωπικό συμφέρον; Πόσοι παραμένουμε πιστοί κι αφοσιωμένοι σε ιδεώδη και αξίες και δεν διαβρωνόμαστε από το σαθρό σύστημα; Πόσοι δεν θα εκμεταλλευόμασταν με κάθε τρόπο ό,τι η θέση μας θα επέτρεπε; Πόσοι θα αποκρύβαμε την αλήθεια προκειμένου να ωφεληθούμε; Πόσοι θα τεμπελιάζαμε στη θέση εργασίας μας, αν μπορούσαμε να αποφύγουμε τις συνέπειες; Πόσοι αδιαφορούμε καθημερινά για το συνάνθρωπό μας;
Θαρρώ, οι πλείστοι εξ ημών είμαστε στο Εγώ και όχι στο Εμείς. Απωλέσαμε την ανθρωπιά μας, το φιλότιμο του Έλληνα, την καλοσύνη, την δοτικότητα, τη ντομπροσύνη, το ήθος. Αντί να αναζητούμε τη λύση και την έξοδο από την πολλαπλή κρίση μας μόνο στην Ευρώπη, αντί να στοχοποιούμε τους πολιτικούς,- χωρίς να επιθυμώ να τους απαλλάξω από τις ευθύνες που τους αναλογούν-, ας κάνουμε τη δική μας ενδοσκόπηση και ας προχωρήσουμε σε επαναπροσδιορισμό αξιών, θεσμών, προτεραιοτήτων. Ας στραφούμε ξανά στις ρίζες μας, στην παιδεία, στον πολιτισμό μας, στην παράδοση, στις αξίες που διαχωρίζουν τον άνθρωπο από τα υπόλοιπα όντα του πλανήτη κι ας αναλάβουμε την ευθύνη του εαυτού μας καταρχάς κι έπειτα να στραφούμε με αγάπη και στον συνάνθρωπο.
Το να εντοπίζουμε σήμερα τα λάθη μας είναι πολύ φερέλπιδο, αρκεί να το αξιοποιήσουμε. Έχουμε περάσει ως έθνος, πολύ μεγάλες δυσκολίες και τις έχουμε αντιπαρέλθει με σθένος. Είμαστε ένας λαός με πολλά προνόμια και σπουδαία παρακαταθήκη από το παρελθόν . Χρειαζόμαστε μόνο να αξιοποιήσουμε στο έπακρο τις δυνατότητές μας, να ωριμάσουμε, να μάθουμε να συνεργαζόμαστε, να αγαπάμε και να σεβόμαστε τον εαυτό μας και τους γύρω μας και να μην καταδεχτούμε να έχουμε μια ζωή που δεν μας ανήκει και δεν μας ταιριάζει. Αν δεν αντιμετωπίζουμε την δουλειά μας ως αγγαρεία, αν βάλουμε όλο μας το δυναμικό σε αυτήν και την εξελίσσουμε κάθε μέρα κατά το δυνατόν, αν αγαπάμε τον συνάνθρωπο κι αναπτύξουμε πάλι τη φιλία, τη συνεργασία, την αλληλοβοήθεια, την από κοινού διασκέδαση, αν καταγγέλλουμε κι αντιστεκόμαστε στην κάθε μορφή βίας κι αδικίας, προσωπικής ή μη, αν δεν επιτρέπουμε τη δολιοφθορά, την υποκρισία, το ψέμα, την παραβατικότητα, αν δεν κάνουμε «πλάτες» στο σύστημα που σήμερα κατακρίνουμε, θα μπορούμε να έχουμε τη ζωή που μας αξίζει. Κοινωνική ευαισθησία θα πρέπει να δείξουμε όλοι μας. Ανθρωπιά. Όρεξη για δουλειά. Οργανωτικότητα. Σύνεση. Διάθεση για προσφορά στο συνάνθρωπο. Ήθος. Σεβασμό στους κοινωνικούς κανόνες. Ισοτιμία. Δικαιοσύνη.
Ναι, είναι δύσκολα τα πράγματα πλέον. Όμως, είμαστε καλοί καπεταναίοι εμείς, το έχουμε δείξει πολλές φορές στην ιστορία μας. Σίγουρα σε αυτή την φουρτούνα πέσαμε μόνοι μας, αλλά αντί να αλληλοκατηγορούμαστε, αντί να παλεύουμε ακόμη και τώρα ποιος θα μοιραστεί με ποιον την «πίτα» που απέμεινε, ας συστρατεύσουμε τις δυνάμεις μας για να βγούμε όσο γίνεται αλώβητοι, κι έπειτα να κοιτάξουμε να φέρουμε την αλλαγή, ο καθένας ξεκινώντας από τον εαυτό του, τις σχέσεις του, τα παιδιά του, τον τρόπο ζωής του, τις αξίες του. Και το κυριότερο: να επιλέγουμε πια ανθρώπους στις θέσεις εξουσίας που να μην σχετίζονται με τα δικά μας μικροσυμφέροντα κι ούτε να μας θαμπώνει το κάλος τους ή διασημότητά τους στα ΜΜΕ. Να είναι άτομα με σοβαρή παιδεία, αξιόλογη επαγγελματική εμπειρία, ήθος, εργατικότητα, οργανωτικότητα, ανθρωπισμό, προσωπική ισορροπία και παραδειγματική πορεία ζωής.
Δεν ωφελεί, λοιπόν, να κλαίμε τώρα πάνω από το χυμένο γάλα. Το να πολλαπλασιάσουμε τα ήδη υπάρχοντα προβλήματά μας, επίσης δεν είναι σοφό. Να αποδεχτούμε ό,τι δεν μπορούμε να αλλάξουμε και να εστιάσουμε την προσοχή μας σε ό,τι μπορούμε να επαναπροσδιορίσουμε. Δίνουμε έμφαση στις σχέσεις μας με τους γύρω μας και τις αναπτύσσουμε στο έπακρο. Εκεί θα υπολογίσουμε, στα συναισθήματα, στη συνοχή της ομάδας της κοινωνίας στην οποία ζούμε. Δεν απειλούμαστε τόσο από την έλλειψη χρήματος, αλλά από τον κίνδυνο να χάσουμε την ισορροπία μας, την υγεία μας, τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, τη δημιουργική μας διάθεση. Όταν η αγάπη κυριαρχεί μέσα μας, όταν το χιούμορ εξακολουθεί να υπάρχει στη ζωή μας, όταν είμαστε σε επαφή με τη φύση, όταν δίνουμε χρόνο και σημασία στα παιδιά μας, όταν βλέπουμε συχνά τους φίλους μας, παίρνουμε δυνάμεις για να ανταπεξέλθουμε στις δυσκολίες μας. Μπορούμε όχι μόνο να τα καταφέρουμε, αλλά να αξιοποιήσουμε στο έπακρο αυτή την πολλαπλή κρίση, ώστε να αναδομηθεί η κοινωνία μας και να κάνουμε ένα νέο ξεκίνημα, πιο σοφοί, πιο ώριμοι, πιο ανθρώπινοι, πιο έντιμοι και πιο υπεύθυνοι από δω και στο εξής.
Αν τα παιδιά παρατηρούν αυτό τον καιρό τους μεγάλους να διαλύονται, να καταρρέουν από τα προβλήματά τους, πώς θα πορευτούν τα ίδια στο μέλλον που τους χαράξαμε; Πού θα βρουν τις δυνάμεις που χρειάζονται για να στήσουν την χώρα ξανά στα πόδια της; Πώς θα μπορέσουν να συνεχίσουν να οραματίζονται και να σχεδιάζουν τη ζωή τους; Ας φροντίσουμε με κάθε τρόπο να διατηρήσουμε το φρόνημά μας υψηλό. Έχουμε ανεξάντλητες ψυχικές δυνάμεις, αρκεί να είμαστε αποφασισμένοι να διατηρήσουμε την ελπίδα μέσα μας. Να μην μένουμε μόνο στις δυσκολίες που μας κατακλύζουν, μα να μη χάνουμε ευκαιρία που θα μας φέρει χαμόγελο, χαλάρωση, ευεξία, χαρά, δύναμη να συνεχίσουμε. Έχουμε ό,τι μας χρειάζεται για να τα καταφέρουμε: τη δύναμη και την αποφασιστικότητα να το πράξουμε!