Δελημπαλταδάκη Σταυρούλα
Ιανουάριος 2012
Η επικοινωνία μέσω διαδικτύου γίνεται σταδιακά όλο και πιο οικεία πια. Ανατρέχουμε στο διαδίκτυο για να αγοράσουμε προϊόντα και υπηρεσίες, για να ενημερωθούμε για τις εξελίξεις στην επικαιρότητα, στις Τέχνες και στις Επιστήμες, να ψυχαγωγηθούμε, να ταξιδέψουμε σε όλον τον κόσμο και να αντλήσουμε πληροφορίες για κάθε γωνιά του πλανήτη, αλλά και για να επικοινωνήσουμε, είτε με γνωστούς και φίλους, είτε ακόμη και με αγνώστους.
Το διαδίκτυο αποτελεί, αναμφισβήτητα, μια νέα μορφή επικοινωνίας, η οποία τείνει να καθιερωθεί σε κάθε οικογένεια πια. Η οικονομική κρίση έχει συμβάλει σε αυτό, καθώς όλοι αναζητούν αυτήν την περίοδο οικονομικότερους τρόπους να καλύψουν τις ανάγκες τους. Ακόμη και το τηλέφωνο συχνά αντικαθίσταται από το διαδίκτυο (skype, facebook, email, instagram κ.ά.). Σίγουρα, η συμβολή του στην επικοινωνία των ατόμων, που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους, σε άλλες χώρες, ηπείρους κοκ., είναι μεγάλη. Το διαδίκτυο κατάφερε να καταργήσει κυριολεκτικά τις αποστάσεις, με την εύκολη και σχετικά οικονομική πρόσβαση όλων σε αυτό. Αυτή η νέα πραγματικότητα, έφερε πολλές αλλαγές, όχι μόνο στις διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και στον εργασιακό τομέα, μιας και η εύκολη πλέον, εξ αποστάσεως, επικοινωνία και αμεσότητα που προσφέρει η τεχνολογία, επιτρέπει σε στελέχη επιχειρήσεων να κάνουν συσκέψεις μέσω διαδικτύου και να εκτελούν μεγάλο μέρος των εργασιών τους μέσω αυτού.
Όσον αφορά την επικοινωνία, το διαδίκτυο δεν διευκόλυνε μόνο τις διαπροσωπικές σχέσεις με γνωστούς, φίλους και συγγενείς. Έδωσε την δυνατότητα σε άτομα που είναι μοναχικά, κοινωνικά απομονωμένα, άρρωστα, άτομα με αναπηρίες, να μπορούν μέσα από το σπίτι τους να επικοινωνούν με άλλους ανθρώπους, να ξεφεύγουν κάπως από το αίσθημα της μοναξιάς τους, να σπάνε τη ρουτίνα της καθημερινότητάς τους, να βελτιώνουν τη διάθεσή τους και να μπορούν να μοιράζονται τις σκέψεις τους, έστω και με αγνώστους στο διαδίκτυο. Σίγουρα για πολύ κόσμο, που για οποιοδήποτε λόγο δεν μπορεί να κοινωνικοποιηθεί, να βγει και να διασκεδάσει, να συναντήσει από κοντά την παρέα του, αυτή η επικοινωνία είναι μια διέξοδος στις ώρες της μοναξιάς του.
Το ζήτημα που εγείρεται, ωστόσο, έγκειται στο ότι αυτή η επικοινωνία δεν έχει μόνο οφέλη, δεν βοηθά μόνο τα μοναχικά άτομα να περάσουν λίγο καλύτερα την ώρα τους, όταν είναι μόνα τους. Η ανωνυμία, δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για να εκφραστούν συμπεριφορές που σε καμία περίπτωση δεν θα τολμούσαν να εκδηλώσουν στον περίγυρό τους κάποια άτομα. Η ασφάλεια και η ανοχή που εξασφαλίζεται στην διαδικτυακή επικοινωνία, δίνει το περιθώριο σε άτομα με σοβαρές διαταραχές να λένε ό,τι θεωρούν ότι θα εξυπηρετούσε τους σκοπούς τους. Το ψέμα, η ανηθικότητα, η παραβατικότητα, η διαστροφή, το έγκλημα, δεν απολείπουν σε αρκετές περιπτώσεις. Πολύ συχνά πληροφορούμαστε από τα ΜΜΕ περιστατικά πλάνης, εξαπάτησης αλλά και εγκλημάτων κτλ μέσω του διαδικτύου.
Η δια ζώσης επικοινωνία δεν μπορεί να υποκατασταθεί σε καμία των περιπτώσεων από την διαδικτυακή επικοινωνία, ειδικά μεταξύ αγνώστων. Το να μπορούμε να παρατηρούμε κάποιον άγνωστο κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας, δίνει τη δυνατότητα να αντιληφθούμε πολύ περισσότερα πράγματα για κείνον, μέσω της μη λεκτικής επικοινωνίας (στάση σώματος, εκφράσεις προσώπου, χροιά και τόνος φωνής κτλ). Μέσα από οθόνες και συσκευές, δεν μπορεί κανείς να γνωρίσει ουσιαστικά το άτομο με το οποίο συνομιλεί κι ούτε μπορεί να σιγουρευτεί για όσα του αναφέρει.
Τα μοναχικά άτομα είναι ιδιαίτερα ευάλωτα, διψούν για επικοινωνία, συντροφικότητα, συχνά διανύουν μια δύσκολη περίοδο στη ζωή τους κι αυτό τα καθιστά ακόμη πιο αδύναμα. Αν δεν έχουν εμπειρία και σοβαρή ενημέρωση για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου, είναι πολύ εύκολο να πέσουν θύματα ανθρώπων που συστηματικά προσελκύουν άτομα με αυτά τα χαρακτηριστικά προκειμένου να τα εκμεταλλευτούν προς κάθε κατεύθυνση. Εξαιτίας της ανάγκης για επικοινωνία, τα μοναχικά άτομα τείνουν να προβάλουν ψυχικές και συναισθηματικές ανάγκες τους στα άτομα με τα οποία συνομιλούν στο διαδίκτυο. Αν μάλιστα η επικοινωνία αυτή διαρκέσει περισσότερο, αφήνονται να παρασυρθούν ψυχικά και συναισθηματικά, πλάθοντας στο μυαλό τους τον συνομιλητή τους, όπως θα ήθελαν να είναι. Αν κι εκείνος θελήσει να εκμεταλλευτεί την όποια ανάγκη κι ευαισθησία τους, τότε σίγουρα διατρέχουν σοβαρότατο κίνδυνο.
Ένας άλλος κίνδυνος που υπάρχει σε αυτού του είδους την επικοινωνία, είναι η απομόνωση και η εξάρτηση από τη χρήση του διαδικτύου. Τα μοναχικά άτομα, καταλήγουν ακόμη πιο απομονωμένα κι αποσυρμένα από τον κοινωνικό τους περίγυρο, δεν φροντίζουν να δραστηριοποιηθούν, να βγουν έξω, να γνωρίσουν κόσμο, να αναπτύξουν τις γνωριμίες που ήδη έχουν, αλλά μένουν καθηλωμένα στην οθόνη του υπολογιστή τους. Παρασύρονται από τη δυνατότητα πολλαπλών συνομιλητών ανά πάσα στιγμή που θα το επιλέξουν, με αποτέλεσμα να αναλώνουν πολύ μεγάλο κομμάτι του ελεύθερου χρόνου τους, να στερούν από τον εαυτό τους τα οφέλη μιας ουσιαστικής επικοινωνίας, μιας βόλτας στην εξοχή και τελικά γεμίζουν την ψυχή τους από αλλεπάλληλες ματαιώσεις κι απογοητεύσεις, κάθε φορά που η εκάστοτε διαδικτυακή επικοινωνία με άγνωστα άτομα, λήγει άδοξα. Το πέρασμα από τον έναν άγνωστο συνομιλητή στον άλλο, δεν στερεί μόνο χρόνο κι ενέργεια. Γεμίζει θλίψη, ματαίωση, απελπισία κι ακόμη μεγαλύτερη απογοήτευση τα μοναχικά άτομα που αναζητούν λίγη συντροφιά. Τα αφήνει με μεγαλύτερη πίκρα, κάθε φορά που διαπιστώνουν πως ο άγνωστος συνομιλητής δεν ήταν τελικά, όπως τον φαντάζονταν ή όπως εκείνος δήλωνε.
Ναι, το διαδίκτυο δίνει απεριόριστες ευκαιρίες για επικοινωνία με άτομα από όλο τον πλανήτη. Όμως για να μην πληγωνόμαστε, να μην ματαιωνόμαστε και κυρίως να μην κινδυνεύουμε, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε στιγμή, πως αυτή η επικοινωνία, δεν μπορεί και δεν πρέπει να εισχωρήσει στην καθημερινότητά μας και να καθορίζει τις σκέψεις ή τις αποφάσεις μας. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως ουσιαστικά μιλάμε με άγνωστα άτομα, οπότε η σύνεση, ο ρεαλισμός και η αυτοπροστασία θα πρέπει να είναι πάντα σε πρώτη προτεραιότητα.
Θέλει μεγάλη προσοχή στο πως θα χειριστούμε αυτή τη σύγχρονη μορφή επικοινωνίας. Είναι σίγουρα πολύ σημαντική η συμβολή της, αλλά δεν θα πρέπει να αμελούμε την ουσία της επικοινωνίας, που είναι η συνάντηση, το βλέμμα, το άγγιγμα, το χαμόγελο, το μοίρασμα, οι κοινές εμπειρίες κτλ. Να μην επιτρέπουμε στον κάθε άγνωστο συνομιλητή μας να μας πλανεύει, να μας οδηγεί σε άτοπους συνειρμούς και να αναπτύσσουμε ουτοπικές προσδοκίες. Να αποφεύγουμε τις ψευδαισθήσεις που τόσο εύκολα μπορούν να παραχθούν σε μια τέτοια επικοινωνία και να επιδιώκουμε να εξελίσσουμε τα συναισθήματά μας και να τα εκδηλώνουμε πάντα, ανοιχτά κι έντιμα στους γύρω μας.
Πολλοί άνθρωποι διστάζουν να είναι εξωστρεφείς από τον φόβο μήπως πληγωθούν. Στο διαδίκτυο όμως, λόγω της ανωνυμίας πιθανότατα, συμπεριφέρονται με τον αντίθετο τρόπο. Ανοίγονται πολύ περισσότερο, μοιράζονται προσωπικά θέματα που δεν ξέρουν ούτε τα πιο οικεία τους πρόσωπα! Αυτό τα καθιστά ακόμη πιο ευάλωτα στο να πληγωθούν, χωρίς καν να το συνειδητοποιούν. Αν μας δυσαρεστήσει κάποιος που γνωρίζουμε, έχουμε τη δυνατότητα να του ζητήσουμε να μας εξηγήσει τη στάση του, να ζητήσει συγγνώμη, ή αν μη τι άλλο να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και να πάρουμε τις αποφάσεις μας απέναντί του. Στο διαδίκτυο όμως, αυτό δεν μπορεί να συμβεί. Όταν κάποιος θελήσει να μας πλήξει με τον οποιονδήποτε τρόπο, δεν έχουμε τρόπο να αμυνθούμε. Μπορεί απλά με ένα κλικ, ένα πάτημα του πληκτρολογίου να εξαφανιστεί, αφήνοντάς μας με τα όποια δυσάρεστα συναισθήματα προκάλεσε και σκέψεις.
Η ανάγκη του ανθρώπου για κοινωνικοποίηση και για ένταξη στην ομάδα, είναι μια από τις βασικότερες προτεραιότητές του. Δεν έχουν όμως όλοι αυτή τη δυνατότητα, κατά περιόδους στη ζωή τους ή γενικότερα. Όλοι μας θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας την δύσκολη θέση αυτών των ατόμων και να φροντίζουμε έμπρακτα και σε καθημερινή βάση να μην τα αφήνουμε μόνα τους. Να τα φέρνουμε σε επαφή με κοινωνικούς φορείς και ειδικούς, προκειμένου να βοηθηθούν να αναπτύξουν την κοινωνικότητά τους, να δραστηριοποιηθούν, όσο γίνεται, να βρουν παρέα και να αναπτυχθεί ένα υποστηρικτικό δίκτυο γύρω τους.
Η μοναξιά δεν αντέχεται και πόσο μάλλον σε άτομα με ιδιαιτερότητες και δυσκολίες. Ακόμη πιο δυσβάσταχτη όμως, μπορεί να γίνει η ψευδαίσθηση της συντροφικότητας και οι αλλεπάλληλες ματαιώσεις που αυτή επιφέρει. Ας κρατήσουμε, λοιπόν, το διαδίκτυο ως ένα πολύτιμο εργαλείο και μέσον επικοινωνίας, φροντίζοντας να απολαμβάνουμε τα οφέλη του, αλλά προσέχοντας πάντοτε να μην αφηνόμαστε σε χίμαιρες, ουτοπίες και ψευδαισθήσεις.
Η ζωή, όπως κι αν είναι, είναι πάντα όμορφη. Κι αν κάποιες στιγμές μας φαίνεται γκρίζα, είναι θέμα χρόνου να αποκτήσει ξανά τα χρώματα του ουράνιου τόξου, αρκεί να το πιστεύουμε και να μην σταματούμε στιγμή να προσπαθούμε γι’ αυτό. Γύρω μας, πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι, γεμάτοι αγάπη, καλοσύνη και διάθεση να μας απλώσουν το χέρι, ας σηκώσουμε το βλέμμα μας, λοιπόν, για να συναντήσει το δικό τους.