Τα παιδιά μιμούνται ότι ζουν. Έρευνες έδειξαν ότι τα παιδιά μιμούνται και υιοθετούν και τις διατροφικές συμπεριφορές των γονιών τους. Η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφική εκπαίδευση που ξεκινά από το οικογενειακό περιβάλλον, θεωρείται απαραίτητη για τη διασφάλιση της υγείας και τη πρόληψη της παχυσαρκίας στη μετέπειτα ζωή. Οι γονείς μεταδίδουν τις δικές τους εμπειρίες και γνώσεις σε θέματα διατροφής, αποτελούν οι ίδιοι παραδείγματα προς μίμηση και μάθηση και η στάση τους απέναντι σε συγκεκριμένα τρόφιμα φαίνεται ότι μεταδίδεται και στο παιδί.
Παρά την μακροχρόνια παράδοση της χώρας μας στην υγιεινή μεσογειακή διατροφή και τον σχετικά χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης κάποιον εκφυλιστικών παθήσεων, μεγάλη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι πέρα από τα βασικότερα αίτια της παιδικής παχυσαρκίας ( χαμηλή φυσική δραστηριότητα σε συνδυασμό με μία δίαιτα πλούσια σε θερμίδες) πολύ σημαντικός είναι και ο ρόλος των γονέων στην εμφάνιση αυτής.
Τα πρότυπα που καθιερώνονται στην παιδική ηλικία και σχετίζονται με παράγοντες όπως το φαγητό, η φυσική δραστηριότητα, η παρακολούθηση τηλεόρασης, το παιχνίδι, και αποτελούν σημαντικές δραστηριότητες αλληλεπίδρασης μεταξύ γονέα-παιδιού, φαίνεται να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας. Ένας μεγάλος αριθμός μελετών έχει δείξει ότι τα παιδιά των οποίων οι γονείς είναι παχύσαρκοι αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο να γίνουν και τα ίδια παχύσαρκα. Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει ότι οι γνώσεις των γονέων σε θέματα διατροφής, οι διατροφικές επιλογές, η δομή, η ώρα και η συχνότητα των γευμάτων, φαίνεται να επηρεάζουν σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης παχυσαρκίας των παιδιών τους, τόσο στη νηπιακή όσο και στη σχολική και εφηβική ηλικία. Η μίμηση των λανθασμένων διατροφικών συνηθειών των γονέων, η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων λιπαρά και ζάχαρη μεταξύ των γευμάτων, η χρησιμοποίηση της τροφής ως ανταμοιβή ή για την εκδήλωση αγάπης και στοργής, η πιεστική στάση των γονέων να καταναλώσουν τα παιδιά ολόκληρη τη μερίδα τους, είναι επιπλέον παράγοντες που φαίνεται να επηρεάζουν το σωματικό βάρος των παιδιών.
Πρακτικές μέθοδοι ενίσχυσης υγιούς διατροφικής συμπεριφοράς:
- Αφήνουμε το παιδί μας να διακρίνει πότε είναι πεινασμένο ή χορτασμένο. Είναι πάρα πολύ σημαντικό τα παιδιά να μάθουν να ελέγχουν μόνα τους την πρόσληψη της τροφής τους, μέσω του αισθήματος πείνας και κορεσμού που ρυθμίζεται κυρίως από τον υποθάλαμο.
- Τα γεύματα θα πρέπει να παρέχονται σε ήρεμο και ευχάριστο περιβάλλον. Έχει βρεθεί, πως τα παιδιά αναπτύσσουν προτιμήσεις για τρόφιμα που προσφέρονται σε ένα θετικό – συναισθηματικά ευχάριστο πλαίσιο – και αντιστρόφως.
- Τρώμε όλοι μαζί στο τραπέζι σαν οικογένεια. Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο, πως η παροχή περισσότερων οικογενειακών γευμάτων κατά την εφηβεία συνδέεται με βελτιωμένη ποιότητα διατροφής στην διάρκεια της ενηλικίωσης. Επιπλέον, όχι μόνο η συνήθεια να γευματίζει κανείς σαν οικογένεια , αλλά και η σημασία, η δομή και η ατμόσφαιρα των οικογενειακών γευμάτων, μπορούν να προστατέψουν τα νεαρά κορίτσια από την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών και γενικότερα ακραίων διαιτητικών συμπεριφορών.
- Αποφεύγουμε τους αυστηρούς περιορισμούς! Όταν ένα τρόφιμο είναι «απαγορευμένο» γίνεται αυτομάτως πιο επιθυμητό.
Εξηγούμε στα παιδιά ότι δεν υπάρχουν ‘’καλά ‘’ και ‘’κακά’’ τρόφιμα αλλά ‘’καλές’’ και ‘’κακές’’ διατροφικές συνήθειες. Επιτρέπουμε την κατανάλωσή τους με μέτρο και σε συγκεκριμένη συχνότητα. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι όταν οι γονείς περιορίζουν την πρόσληψη τροφής στα παιδιά τους, προκειμένου να ελέγξουν το βάρος τους, ο κίνδυνος ανάπτυξης παιδικής παχυσαρκίας αυξάνεται σημαντικά. - Δεν χρησιμοποιούμε την ανταμοιβή ενός ελκυστικού τροφίμου για να αναγκάσουμε τα παιδιά να καταναλώσουν ένα υγιεινό γεύμα. Το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να αυξήσουμε την επιθυμία κατανάλωσης του ελκυστικού τροφίμου ανταμοιβής και πάντα θα χρησιμοποιούν την ανταμοιβή για να μας κάνουν το χατίρι. Είναι προτιμότερο να τα ανταμείβουμε με ευχάριστες οικογενειακές δραστηριότητες, που τους αρέσουν. Τους εξηγούμε ότι στα πλαίσια μιας ισορροπημένης διατροφής μπορούμε να συμπεριλάβουμε με μέτρο και τα αγαπημένα μας τρόφιμα.
- Φροντίζουμε να υπάρχουν στο σπίτι πάντοτε υγιεινές επιλογές τροφίμων. Όπως περιγράφεται από τον W. Dietz and L.Stern : «Οι γονείς είναι υπεύθυνοι να προσφέρουν μια υγιεινή ποικιλία τροφίμων, ενώ τα ίδια τα παιδιά είναι υπεύθυνα για να αποφασίσουν τι και πόσο θέλουν να φάνε από αυτό που τους προσφέρεται».
- Ζητάμε από το παιδί να μας συνοδεύσει στα ψώνια του σπιτιού και το ενθαρρύνουμε να συμμετέχει στην παρασκευή φαγητών. Τα παιδιά θα το δουν σαν παιχνίδι και θα φάνε πιο ευχάριστα κάτι που διάλεξαν μόνα τους και βοήθησαν στην προετοιμασία του.
- Δίνουμε στα παιδιά μας το δικαίωμα να έχουν άποψη για το βασικό γεύμα της ημέρας. Μπορούμε να θέσουμε κάποιες υγιεινές επιλογές και να τους δώσουμε την ευκαιρία να επιλέξουν. Τα αφήνουμε να προτείνουν για την δοκιμή νέων φαγητών και τους επιτρέπουμε να βοηθούν στο πρόγραμμα του φαγητού της εβδομάδας,
- Αποφεύγουμε και εμείς αλλά και τα παιδιά μας να γευματίζουμε μπροστά στην τηλεόραση.
- Δεν σχολιάζουμε το βάρος των παιδιών μας και δεν τα συγκρίνουμε με άλλα της ηλικίας τους. Τονίζουμε τους την διαφορετικότητα κάθε σώματος και κάθε οργανισμού.
- Τα παιδιά μιμούνται τους μεγάλους. Είναι σημαντικό να υιοθετήσουμε και εμείς ένα υγιεινό τρόπο ζωής, προστατεύοντας την υγεία μας και παρέχοντας σωστά διατροφικά πρότυπα. Έχει βρεθεί ότι, ένα θετικό γονικό πρότυπο μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική μέθοδος για τη διατροφή ενός παιδιού από τις προσπάθειες για διαιτητικό έλεγχο.
Βιβλιογραφία
Centers for Disease Control and Prevention ( CDC): Update: prevalence of overweight among children, adolescents, and adults,United States , 1988-1994. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 1997 Mar 7; 46(9):198-202.
Mc Lennan J: Obesity in children. Tackling a growing problem. Aust Fam Physician. 2004;33(1-2):33-6. Review
Regular Family Meals Promote Healthy Eating Habits, ScienceDaily (Nov. 18, 2004) — MINNEAPOLIS / ST. PAUL (Nov. 9, 2004)
Eating Together As A Family Creates Better Eating Habits Later In Life, Science Daily (Sep. 1, 2007)
Authoritative Parenting Style Influences Family Eating Behavior and Better Nutrition in Adolescents , Journal of the American Dietetic Association, St. Louis, MO, July 1, 2010
Parenting practices are associated with fruit and vegetable consumption in pre-school children. Public Health Nutr. 2010 Jan;13(1):91-101. Epub 2009 Jun 3.
Birch LL, Fisher JO. Development of eating behaviors among children and adolescents. Pediatrics. 1998 Mar;101(3 Pt 2):539-49.
Children’s eating attitudes and behaviour: a study of the modelling and control theories of parental influence, Health Educ. Res. (2004) 19 (3): 261-271.
Worthington-Roberts, Bonnie S., and Rodwell Williams, Sue. Nutrition throughout the Life Cycle, 3rd edition. Boston: WCB/McGraw-Hill, (1996).
Lindsay AC, Sussner KM, Kim J, Gortmaker S. The role of parents in preventing childhood obesity. Department of Nutrition, Harvard School of Public Health, USA. Future Child. 2006 Spring;16(1):169-86.
Dietz,W.H., Stern, L Guide to your child’s nutrition. New York:Villard(1999).