Δελημπαλταδάκη Σταυρούλα
Ιανουάριος 2012
Παιδεραστία: η σιωπή είναι συνενοχή!
Πυκνώνουν το τελευταίο διάστημα, τα περιστατικά ασέλγειας και κακοποίησης ανηλίκων, που βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Δεδομένου ότι είναι ένα θέμα «ταμπού» για την κοινωνία μας και που ακόμη κι όταν συμβαίνει δίπλα μας, μπροστά στα μάτια μας, σπάνια βλέπουμε να δημοσιοποιείται και να καταλήγουν στη δικαιοσύνη οι υπαίτιοι, μας δίνει ελπίδα, τελευταία, η υπευθυνότητα των αρμοδίων υπηρεσιών που αναλαμβάνουν να αποδοθεί δικαιοσύνη, αλλά και η τόλμη των συγγενών να καταγγείλουν την κακοποίηση των παιδιών τους.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα στην τοπική κοινωνία μας, με τις όποιες ιδιαιτερότητες μπορεί να φέρει στην κουλτούρα, τη νοοτροπία κτλ, αλλά και τους περιορισμούς που κάθε επαρχία έχει, αναφορικά με το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, είναι ο φόβος του στιγματισμού του παιδιού αλλά και της οικογένειας. Επειδή δεν δημοσιοποιούνται συχνά τέτοια εγκλήματα, όσες οικογένειες έχουν υποστεί κάτι τέτοιο, πιστεύουν ότι μόνο σε κείνες έχει συμβεί, ότι αν μαθευτεί το παιδί τους θα καταστραφεί με τις φήμες και τα κουτσομπολιά κι ότι δεν θα μπορέσουν να το ξεπεράσουν. Προκειμένου να μην εκτεθεί το παιδί τους αλλά και να περιοριστούν οι φήμες γύρω από το συμβάν, το αποσιωπούν, με αποτέλεσμα να πλήττεται ακόμη περισσότερο το παιδί, να νοιώθει ανήμπορο και τελείως ανυπεράσπιστο.
Τις περισσότερες φορές τα παιδιά ενοχοποιούν τον εαυτό τους για ό,τι τους συμβαίνει. Κι αν εκβιαστούν από τον θύτη, μένουν να βασανίζονται και να υποφέρουν σιωπηλά. Δεν μπορούν να διαχωρίσουν την ενήλικη συμπεριφορά από την παιδική. Ειδικά τα παιδιά εκείνα, που βρίσκονται σε διαδικασία ανάπτυξης της σεξουαλικότητάς τους,- κυρίως στις δύο φάσεις του οιδιπόδειου συμπλέγματος (στην προσχολική ηλικία και στην εφηβεία)-, προσπαθούν να ανακαλύψουν και να μάθουν το σώμα τους αλλά και το σώμα του άλλου φύλου. Οι αναζητήσεις τους μπορεί να στραφούν είτε σε υπεραπασχόληση με τον εαυτό τους, είτε με συγγενικά τους πρόσωπα, ενήλικα ή μη, του ιδίου ή του άλλου φύλου. Οι αναζητήσεις αυτές και οι πειραματισμοί, είναι απόλυτα αναμενόμενοι και σύντομα το παιδί, βρίσκει την ισορροπία του, αρκεί να μην εκμεταλλευτεί κάποιος ενήλικας αυτή την τόσο ευαίσθητη περίοδο ανάπτυξης του παιδιού, ή το παιδί να μην έχει παρασυρθεί σε λάθος δρόμο, συναναστρεφόμενο με άλλα παιδιά, χωρίς την εποπτεία ενηλίκων.
Το παιδί θα πρέπει να ενθαρρύνεται να μιλά για ο,τιδήποτε του συμβαίνει, να μπορεί να εκφράζει άφοβα κάθε του σκέψη, ακόμη και φαντασίωση. Μόνο έτσι θα μπορούμε να ξέρουμε τι βιώνει, ώστε να μπορούμε να μιλήσουμε μαζί του και να το προφυλάξουμε από τον οποιονδήποτε κίνδυνο. Ακόμη κι αν το παιδί μας έχει μπερδευτεί και έχει παρανοήσει τη στάση κάποιου ενήλικα (συμβαίνει πολύ συχνά στην πρώτη φάση του οιδιπόδειου συμπλέγματος, μετά δηλαδή τα 3ο έτος), θα πρέπει να δείξουμε σεβασμό σε ό,τι μας πει, να το ακούσουμε πολύ προσεκτικά και να του εξηγήσουμε,- όσες φορές χρειαστεί και με όποιον τρόπο-, ότι έκανε λάθος. Σε αυτή την περίπτωση, οφείλουμε να προβληματιστούμε και να εντοπίσουμε τι παρακίνησε τη φαντασία του παιδιού να λοξοδρομήσει, ποιες κινήσεις ή συμπεριφορές το παρέσυραν. Θα μπορούσε να οφείλεται σε κάτι πολύ απλό και σύνηθες, όπως για παράδειγμα το να βλέπει το γονέα του άλλου φύλου γυμνό, ή να κάνει μπάνιο μαζί με το αδελφάκι του κτλ
Η αίγλη που συχνά ασκούν οι μεγάλοι στα παιδιά, σκόπιμα ή μη, μπορεί κάλλιστα να τα κάνει να σκεφτούν και να αισθανθούν ερωτισμό, ακόμη και σε ασυνείδητο επίπεδο και να ανταποκριθούν έτσι, μη συνειδητά, στη διαστροφική προσέγγιση των ενηλίκων. Πάρα πολλά παιδιά έχουν υποστεί κακοποίηση την οποία αποσιωπούν, έχοντας προηγουμένως πεισθεί από τον θύτη ότι είναι για το καλό τους, ή ότι αν θα μαθευτεί εκείνος θα καταστραφεί και τα ενοχοποιεί εξεγείροντας τον οίκτο τους, κοκ. Είναι, δυστυχώς, εύκολο να πλανέψει ένας αρρωστημένος νους, ένα αθώο παιδικό ψυχισμό.
Είναι απαραίτητο να μιλάμε στα παιδιά από πολύ νωρίς, μόλις αρχίσουν να επικοινωνούν, για το σώμα τους, τις διαφορές με το άλλο φύλο, τη διάκριση των ρόλων και των σχέσεων αλλά και του διαφορετικού τρόπου έκφρασης της αγάπης, ανάλογα με το είδος της σχέσης, της ηλικίας κτλ. Υπάρχουν αρκετά βιβλία που μπορούν να βοηθήσουν τον γονέα και τον εκπαιδευτικό στο πώς να μιλήσει στο παιδί για τη σεξουαλικότητα. Επίσης, είναι σημαντικό στα λίγο μεγαλύτερα παιδιά, ξεκινώντας όμως από την προσχολική ηλικία, να εξηγούμε τη σχέση που έχουν τα ζευγάρια και την επικοινωνία τους, λεκτική και μη, η οποία διαφέρει από κάθε άλλη σχέση και η οποία πρέπει να περιορίζεται στην ενήλικη ζωή και μόνο. Εδώ, θα ήταν εύκολο να πούμε στο παιδί και να εξηγήσουμε ότι κάποιοι άνθρωποι, δεν συμπεριφέρονται σωστά και μπορούν να μπερδέψουν ένα παιδί και να το πληγώσουν. Να τονίζουμε στο παιδί συνεχώς πώς σε κανέναν δεν θα πρέπει να επιτρέπει να κοιτάζει ή να αγγίζει το σώμα του, είτε ενήλικας είτε παιδί, παρά μόνο εν γνώσει των γονιών του. Να εξηγούμε στο παιδί της συνέπειες της πρόωρης σεξουαλικότητας και να το ενθαρρύνουμε να φυλάξει αυτό το τόσο ιερό κομμάτι του εαυτού του για την ενήλικη ζωή του και να το μοιραστεί με το άτομο που θα επιλέξει και θα ερωτευτεί τότε.
Καθοριστικό ρόλο στην προστασία των παιδιών από κάθε μορφής βίας, μπορούν να έχουν οι ίδιοι οι γονείς, αρκεί να έχουν πολύ καλή σχέση με το παιδί τους και να αποτελούν πρότυπα για κείνο. Να υπάρχει επικοινωνία ανοιχτού τύπου στην οικογένεια, φιλικό κι ενθαρρυντικό κλίμα, να δίνεται χρόνος και δυνατότητα στο παιδί να εκφράζεται και να νοιώθει πως οι γονείς του ανταποκρίνονται στις συναισθηματικές του ανάγκες. Αυτό λείπει πολύ από τα περισσότερα παιδιά σήμερα. Η ουσιαστική σχέση με τους γονείς, η ενεργητική ακρόαση των παιδιών, η επικοινωνία, η συναισθηματική έκφραση, το μοίρασμα των εμπειριών της καθημερινότητας, το οικογενειακό τραπέζι με κλειστή τηλεόραση αλλά με ανοιχτή καρδιά και μάτια.
Να είστε επιφυλακτικοί με κάθε ενήλικα που σχετίζεται με το παιδί σας και να μην επιτρέπετε να τον μυθοποιεί ή να του ασκεί παραπάνω αίγλη, από εκείνη, που επιφέρει ο ρόλος του. Για παράδειγμα, όσο καλός κι αν ακούγεται ότι είναι κάποιος εκπαιδευτικός, δεν μπορεί να ασκεί μεγαλύτερη επιρροή στο παιδί σας από την ίδια τη γονεϊκή επίδραση. Δεν μπορεί να ελέγχει ένας τρίτος το παιδί σας ως προς τις συνήθειες της καθημερινότητάς του, πχ την ώρα που θα κοιμηθεί, τι θα φάει, πότε, που θα πάει, με ποιους κοκ.. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, να σας προβληματίσει και να το περιορίσετε τάχιστα! Ίσως είναι η αρχή του κακού, ένας εύκολος τρόπος προσέγγισης για τους παιδόφιλους να πλησιάσουν το παιδί, με τη συναίνεση μάλιστα των γονέων (που νοιώθουν και υπόχρεοι κι από πάνω για την ιδιαίτερη έγνοια και το περισσό ενδιαφέρον για το παιδί τους!).
Να μην εμπιστεύεστε τυφλά κανέναν! Να είστε πάντα υποψιασμένοι (όχι καχύποπτοι) και προσεκτικοί! Να παρατηρείτε προσεκτικά τα παιδιά, σε κάθε τους έκφραση, λεκτική ή μη. Όπως η σωματική βία, εύκολα διαπιστώνεται σε ένα παιδί και χωρίς να το πει (πχ πάμε να του χαϊδέψουμε το κεφάλι κι ανοιγοκλείνει τα μάτια τρομαγμένο κι αποσύρεται), αντίστοιχα εύκολα αντιληπτή γίνεται και η σεξουαλική κακοποίηση (πχ μεγαλύτερη άνεση να αγγίζει το σώμα του δημοσίως ή να αγγίζει το σώμα των ενηλίκων με ασυνήθιστη οικειότητα, αγκαλιές και φιλιά που περνούν τα όρια της παιδικής τρυφερότητας κτλ). Να μην πανικοβάλλεστε αν υποθέτετε ότι το παιδί σας ενδεχόμενα έχει υποστεί ασέλγεια και κυρίως μην τρομάξετε να το αντιμετωπίσετε κατάματα. Εξετάστε κάθε πιθανότητα, μιλήστε πολλές φορές μαζί του, παρατηρείστε το προσεχτικά, απενοχοποιείστε το για να σας μιλήσει, παρατηρήστε τις ζωγραφιές του, το συμβολικό παιχνίδι του, κι αν ο,τιδήποτε σας προβληματίσει, ζητήστε την γνώμη κάποιου ειδικού.
Αν διαπιστώσετε τελικά ότι συνέβη, μη διστάσετε στιγμή να το καταγγείλετε. Όποιος και αν είναι ο δράστης, ό,τι σχέση κι αν έχετε μαζί του, το έγκλημα -και δη εις βάρος μικρών παιδιών-, θα πρέπει να τιμωρείται παραδειγματικά! Πώς θα μάθουμε στα παιδιά να υπερασπίζονται τον εαυτό τους; Να μην θυματοποιούνται; Να έχουν εμπιστοσύνη στην δικαιοσύνη; Να μην έχουν παραβατικές συμπεριφορές και τα ίδια; Να τολμούν και να εκφράζουν τη γνώμη τους; Να υπερασπίζονται την αδικία, όπου κι αν την συναντούν;; Τα παιδιά, μαθαίνουν τη ζωή, αναπτύσσουν την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα τους, κυρίως μέσω της μίμησης των προτύπων που έχουν. Άρα, η ευθύνη μας είναι πολλαπλή: όχι μόνο να προστατεύσουμε τα παιδιά, αλλά και τις επόμενες γενιές παιδιών, από το να διαιωνίζονται λανθασμένες πεποιθήσεις και τραυματικές εμπειρίες που θα συντελούν στην διατήρηση της βίας από γενιά σε γενιά.
Αν το παιδί, που υπέστη σεξουαλική κακοποίηση ή ασέλγεια, το εκμυστηρευτεί σε κάποιον ενήλικα κι εκείνος αντί να το υπερασπιστεί, το αμφισβητήσει, υποτιμήσει τη σοβαρότητα των λεχθέντων του, το τιμωρήσει ή το υποβάλλει σε περιορισμούς (πχ. «Δεν θα ξαναβγείς βόλτα», «Δεν θα ξαναπάς μόνο σου στον παππού» κτλ), χωρίς να τιμωρηθεί έμπρακτα ο θύτης, τότε το παιδί κλείνει μέσα του μέγιστη απογοήτευση για τους μεγάλους. Μαθαίνει να μην εμπιστεύεται κανέναν, απομονώνεται, χτίζει εσφαλμένη εικόνα για τον εαυτό του, αλλά και τους άλλους κι αναπτύσσει πολλά κλινικά συμπτώματα στη συμπεριφορά του, αλλά και στην ψυχοσωματική του υγεία (αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, επιθετικότητα, κατάθλιψη, διάσπαση προσοχής, υπερκινητικότητα, μαθησιακές δυσκολίες, ψυχοσωματικά συμπτώματα, διαταραχές του ύπνου, της διατροφής, ενούρηση, εγκόπριση, επιλεκτική αλαλία κ.ά).
Η ψυχολογική υποστήριξη των παιδιών που έχουν υποστεί ασέλγεια ή κακοποίηση, θα πρέπει να ξεκινήσει όσο πιο σύντομα γίνεται μετά το τραυματικό γεγονός, προκειμένου να γίνει σωστή διαχείριση των συναισθημάτων του παιδιού αλλά και της οικογένειας, να αντιμετωπισθούν οι τραυματικές εμπειρίες και να μπορέσει το παιδί να συνεχίσει τη ζωή του χωρίς προβλήματα στο μέλλον. Αν καταφέρουμε να σπάσουμε τον φόβο μιας τέτοιας καταγγελίας, περιορίσουμε στο ελάχιστο το κοινωνικό κόστος, που μπορούν να υποστούν τα κακοποιημένα παιδιά και οι οικογένειές τους, αν δημοσιοποιούνται τα ονόματα και τα πρόσωπα των θυτών και κυρίως αν τα παιδιά είναι ενήμερα και εκπαιδευμένα για την αυτοπροστασία τους κι έχουν πολύ καλή σχέση με τους γονείς τους, τότε η σεξουαλική βία στα παιδιά, θα περιοριστεί ραγδαία.
Είναι στο χέρι μας! Κι είναι εύκολο να θωρακίσουμε τα παιδιά μας από τον κίνδυνο να τραυματιστούν στην πιο ευάλωτη περίοδο της ανάπτυξής τους.
Η σιωπή, είναι συνενοχή!