Οι νέες τεχνολογίες έχουν πρακτική εφαρμογή πλέον σε όλες τις επιστήμες αλλά και σχεδόν σε όλες τις δραστηριότητες της καθημερινότητάς μας. Έχουν βελτιώσει κι εξελίξει σημαντικά τη ζωή μας, την επιστήμη, την έρευνα, την εργασία, τη διαπροσωπική επικοινωνία, την ενημέρωση, αλλά και τη διασκέδαση και την ψυχαγωγία, μικρών και μεγάλων.
Τα οφέλη αναμφισβήτητα πολλά. Η ζωή μας δε νοείται πλέον χωρίς τη χρήση νέων τεχνολογιών κι η καθημερινότητα όλων μας πια, είναι λιγότερο ή περισσότερο συνδεδεμένη με τις οθόνες.
Τα παιδιά παρακολουθούν τους μεγάλους να κάνουν χρήση ή και κατάχρηση των οθονών, κι έτσι και τα ίδια μένουν καθημερινά μαγεμένα και απόλυτα καθηλωμένα ψυχοσωματικά επί ώρες ακίνητα σε κάθε οθόνη.
Μέχρι και πριν λίγα χρόνια και για δεκαετίες, γιατροί και κοινωνικοί επιστήμονες, μάς τόνιζαν συνεχώς την επιβλαβή επίδραση της τηλεόρασης στην ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών, ειδικά των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Δεν εστίαζαν μόνο στο τί βλέπουν τα παιδιά στη τηλεόραση κι ούτε μόνο τί ώρα παρακολουθούν. Εξηγούσαν την αρνητική επίδραση μιας ανοικτής τηλεόρασης στον ίδιο χώρο με το μικρό παιδί, ακόμη κι όταν το ίδιο δεν παρακολουθεί και μας παρότρυναν να μην την ανοίγουμε. Για τα μεγαλύτερα παιδιά μάς πρότειναν να ανοίγει μόνο για να παρακολουθήσουν συγκεκριμένα προγράμματα, αποδεκτά από τους γονείς και να κλείνει αμέσως μετά.
Τα τελευταία χρόνια, κανείς πια δεν μιλά για την επίδραση της τηλεόρασης. Ελάχιστες έρευνες, ακόμη πιο λιγοστά άρθρα κι ομιλίες από γιατρούς κι επιστήμονες που ασχολούνται με τα παιδιά. Γιατί; Ξαφνικά εξυγιάνθηκε η χρήση της τηλεόρασης στα παιδιά; Προφανώς και όχι…
Το διαδίκτυο, η κινητή τηλεφωνία κι οι υπόλοιπες ηλεκτρονικές συσκευές, σάρωσαν τα σπίτια μας, τις ζωές μας και τα παιδιά μας. Συχνά αγνοούμε τις επιστημονικές μελέτες ιατρικών φορέων, τις παραινέσεις των γιατρών να πείσουν τους γονείς να μη συνδέουν τις οθόνες με τη διασκέδαση, την ηρεμία, την καθήλωση, αλλά ακόμη και τη μάθηση των παιδιών, κάτω από την ηλικία των 5 χρόνων και τα μεγαλύτερα ως 12 χρόνων να μην σχετίζονται με οθόνες περισσότερο από 20 λεπτά ημερησίως. Η αλόγιστη χρήση οθονών σχετίζεται με σοβαρές παθήσεις, νευρολογικές, παθολογικές, ψυχιατρικές, ψυχολογικές διαταραχές, διαταραχές μάθησης και συμπεριφοράς, διαταραχή του μεταβολισμού και του ύπνου κ.ά. κατά τους ειδικούς επιστήμονες.
Οι ψυχολόγοι και οι παιδαγωγοί δε, τονίζουν τις αρνητικές συνέπειες της χρήσης οθονών στην ανάπτυξη του λόγου, της φαντασίας, του συμβολικού παιχνιδιού, στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην αυτενέργεια, στο αυθόρμητο παιχνίδι, στην αντίληψη, τη μνήμη, στην ικανότητα διαχείρισης των συναισθημάτων τους και τυχόν κρίσεων και εξηγούν πόσο αλλάζει η συμπεριφορά και η διάθεσή των παιδιών με τη χρήση οθονών. Τα πρότυπα συμπεριφοράς που ταυτίζονται τα παιδιά σε τόσο πρώιμη ηλικία, μέσω των ηλεκτρονικών παιχνιδιών αλλά και του διαδικτύου, σπάνια είναι κατάλληλα και συχνά οι γονείς δεν γνωρίζουν τί είδε το παιδί τους στο youtube ή τί παιχνίδι παίζει.
Τί γίνεται όμως όταν οι οθόνες ανοίγουν στις αίθουσες προσχολικής αγωγής; Το ζήτημα δεν είναι εάν θα χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία στις τάξεις των νηπιαγωγείων, αλλά πώς θα χρησιμοποιηθεί και εάν θα κάνει τη διαφορά στη μάθηση και την ανάπτυξη των νηπίων (Parette & Blum, 2013).
Υπάρχουν εξαίρετες επιστημονικές εργασίες από νηπιαγωγούς που ήδη έχουν εντάξει στη σχολική τους τάξη τον υπολογιστή, σε συγκεκριμένες ώρες την εβδομάδα και με συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς στόχους. Τα παιδιά μέσα από καρτέλες κι άλλο παιδαγωγικό υλικό εξοικειώνονται με τη βασική χρήση του, αντιλαμβάνονται πώς μπορεί να αξιοποιηθεί στην καθημερινότητά μας ως εργαλείο αναζήτησης πληροφοριών, αλλά και δημιουργίας κι έκφρασης. Μαθαίνουν πόσο μπορεί να απλοποιηθεί η εργασία μας με τη χρήση υπολογιστή και να εξοικονομήσουμε χρόνο, να διευκολύνει την επικοινωνία μας με ανθρώπους από όλο τον κόσμο, να παρακολουθήσουν θεατρικές παραστάσεις κ.ά.
Η γωνιά του υπολογιστή, περνά στη συνείδηση των παιδιών, όπως κάθε άλλη παιδαγωγική γωνιά της τάξης του Νηπιαγωγείου, μόνο που απαιτεί την παρουσία και τη συνεχή εποπτεία της νηπιαγωγού. Εκείνη θα τα βοηθήσει να μάθουν να αναγνωρίζουν τα μέρη του υπολογιστή (κεντρική μονάδα, οθόνη, πληκτρολόγιο, ηχεία, εκτυπωτής, σαρωτής κτλ), να εντοπίζουν τα γράμματα και τους αριθμούς στο πληκτρολόγιο, να γράφουν με πεζά και κεφαλαία γράμματα, να μάθουν να χειρίζονται το ποντίκι, να μάθουν να επιλέγουν στη σχεδίαση έτοιμα σχήματα, να επιλέγουν χρώματα, να σχεδιάζουν, να σβήνουν κτλ. Η νηπιαγωγός δίνει έμφαση στο να εκπαιδευτούν τα παιδιά στη σωστή αλλά και ασφαλή χρήση του υπολογιστή, ώστε τα παιδιά να μπορούν να τον χειρίζονται χωρίς να εκθέτουν τον εαυτό τους σε κίνδυνο και χωρίς να καταστρέψουν τα ηλεκτρονικά μηχανήματα. Μαθαίνουν τη σωστή στάση σώματος για να μην κουράζουν το σώμα τους και να μην επιβαρύνουν τα μάτια τους. Συνεργάζονται σε μικρές ομάδες για να ολοκληρώσουν μια εργασία που τους ζήτησε η νηπιαγωγός, πχ να σχεδιάσουν και να ζωγραφίσουν μια εικόνα, να γράψουν κάποια γράμματα σε διαφορετικό χρώμα και μέγεθος, να αναζητήσουν μια πληροφορία κ.ά.
Με τη γωνιά υπολογιστή στο Νηπιαγωγείο, τα παιδιά πέραν της γνώσης τους για τη βασική χρήση και λειτουργία του, αναπτύσσουν κι άλλες δεξιότητες, τη λεπτή κινητικότητα, το συνεχές ενδιαφέρον για νέες πληροφορίες, την καλύτερη αντίληψή τους για τον κόσμο και το περιβάλλον, αυξάνουν το λεξιλόγιό τους εφόσον μαθαίνουν νέες λέξεις, αναπτύσσουν την ικανότητά τους να μπορούν να χειριστούν συσκευές που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας κ.ά.
Κατά τη χρήση νέων τεχνολογιών στο Νηπιαγωγείο θα πρέπει τα όρια να είναι σαφή, κυρίως από τον/την εκπαιδευτικό, για να μη τεθούν λάθος βάσεις στα παιδιά για τη χρήση οθονών και να μην παρασυρθούν από τη διαδραστικότητα και την ελκυστική αίσθηση του υπολογιστή (αλλά και του τηλεφώνου του μπαμπά και του τάμπλετ της μαμάς) και να απαιτούν να αντικαθιστούν τη βόλτα, το κλασικό παιχνίδι, τη δια ζώσης επικοινωνία με τους φίλους τους, ακόμη και το μοναχικό παιχνίδι, με τις οθόνες.
Τα παιδιά εύκολα «κολλάνε» από την πρώτη κιόλας φορά, εντυπωσιάζονται, χάνονται μες στην υπερπληθώρα εικόνων, μουσικών, ταινιών, παιδικών έργων και μουσικών εικόνων και πόσο μάλλον από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, που εύκολα βαριούνται και αρνιούνται να ασχοληθούν με ο,τιδήποτε άλλο κι αν τους προταθεί. Η λέξη «βαριέμαι» γίνεται η πιο συχνή της ημέρας και η απαίτηση για χρήση οθονών αυξάνεται θεαματικά. Τα όρια γίνεται όλο και πιο δύσκολο να τηρηθούν κι οι καυγάδες καταλήγουν ομηρικοί με τα παιδιά ακόμη πιο υστερικά και τους γονείς αποκαμωμένους.
Οι εκπαιδευτικοί που χρησιμοποιούν στη σχολική τάξη τη γωνιά υπολογιστή, θα πρέπει να έχουν πάντα κατά νου πώς θα αποτρέψουν τα παιδιά από το να εθιστούν και να μη συνδέσουν τον υπολογιστή με το παιχνίδι, ατομικό ή ομαδικό. Η μουσική καλό θα ήταν να ακούγεται στα παιδιά από μία άλλη πηγή ήχου, μια ταινία να τη δουν –όταν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα το χρειάζεται- στη τηλεόραση και η χρήση ίντερνετ να είναι εξαιρετικά περιορισμένη, για λόγους προφύλαξης της υγείας των παιδιών.
Αν τα παιδιά παρακολουθούν μια συσκευή να έχει στα χέρια μας πολλαπλές χρήσεις, υιοθετούν την πολυχρηστικότητά της κι άμεσα καθηλώνονται κι εκείνα επί ώρες στις οθόνες για να κάνουν πολλά και διαφορετικά πράγματα, χωρίς αντίληψη του χρόνου, χωρίς να πλήττουν, χωρίς να αντιλαμβάνονται τις σωματικές ανάγκες τους και χωρίς επικοινωνία με το περιβάλλον τους.
Η γωνιά του υπολογιστή καλό θα ήταν να μην καταλαμβάνει παραπάνω χρόνο, σημασία κι αξία από κάθε άλλη παιδαγωγική γωνιά της τάξης. Να συνδέεται περισσότερο με μάθηση κι εκπαίδευση κι όχι τόσο με διασκέδαση, για λόγους πρόληψης εθιστικών συνηθειών αλλά και λόγω της πολύ πρώιμης ηλικίας τους.
Η χρήση των νέων τεχνολογιών, λοιπόν, στο Νηπιαγωγείο μπορεί να αποτελέσει μια νέα εξαιρετική εκπαιδευτική γωνιά στη σχολική τάξη, όπου τα παιδιά θα μάθουν να χειρίζονται τον υπολογιστή ως εργαλείο που εξυπηρετεί συγκεκριμένες ανάγκες μας, σε συγκεκριμένες μέρες και ώρες. Έτσι, όπως κάθε άλλη τους δραστηριότητα, έχει αρχή μέση και τέλος, χωρίς γκρίνιες και υστερίες κάθε φορά που τελειώνει ο χρόνος που διαρκεί.
Αν στο σπίτι και στο σχολείο διατηρήσουμε την ίδια προσέγγιση με σταθερότητα και συνεργασία, άμεσα τα παιδιά θα προσαρμοστούν στα ασφαλή όρια χρήσης των οθονών, χωρίς ιδιαίτερες αντιστάσεις και συγκρούσεις.
Δελημπαλταδάκη Σταυρούλα
Ψυχολόγος – Παιδαγωγός
Κέντρο Ανάπτυξης για το Παιδί και τον Ενήλικα Ε.Σ.Τ.Ι.Α.
Τηλ.: 2841300852 & 6974115106
11.10.2019