Δελημπαλταδάκη Σταυρούλα, ψυχολόγος- παιδαγωγός , 22.8.2019
Δεκαπενταύγουστος στο χωριό. Λίγες οι μέρες της ανάπαυλας, μεγάλη η νοσταλγία και η προσμονή για ξεκούραση στην ηρεμία, τη δροσιά και την ομορφιά του ορεινού χωριού μου. Μέρα γιορτής της Παναγίας, εκκλησιαστήκαμε κι έπειτα βρεθήκαμε στην πλατεία, μικροί μεγάλοι για πρωινό και παιχνίδι.
Μια όμορφη, μεγάλη πλατεία, μες στο πράσινο και τα λουλούδια, που μπορεί να φιλοξενήσει πολύ κόσμο. Το καφενείο κατάμεστο από κόσμο. Οι μόνιμοι κάτοικοι μαζί με τους ταξιδιώτες που ήρθαν για λίγες μέρες στο χωριό, κάθονται μαζί, συνομιλούν ζωηρά, πίνουν καφέ και τρώνε υπέροχες μυζηθρόπιτες, λουκουμάδες, άρτο από την εκκλησία και για ώρες δείχνουν τελείως απορροφημένοι από την κουβέντα τους. Οι χαιρετούρες, οι αστεϊσμοί, η αφήγηση ιστοριών, τα πειράγματα, έφεραν κοντά το μεσημέρι και οι πρώτες ρακές και τα μεζεδάκια αντικατέστησαν τους καφέδες και τα γλυκίσματα.
Ακριβώς δίπλα, στη συνέχεια της πλατείας, τα παιδάκια κάθονται στα ξύλινα παγκάκια και στα πεζούλια, στριμωγμένα δίπλα δίπλα, παιδιά προσχολικής ηλικίας και μεγαλύτερα. Όλα όσα παρευρίσκονται στο χώρο, κάθονται εκεί. Δε μιλούν, δεν κοιτιούνται, δεν τραγουδούν, μόνο μένουν προσηλωμένα το καθένα στο δικό του κινητό… στη δική του οθόνη… ακόμη και παιδάκια δυο τριών χρονών κρατάνε κινητό και «παίζουν». Κάποια άλλα στριμώχνονται πάνω από τα κεφάλια τους για να χαζέψουν κι εκείνα τις οθόνες από τα άλλα παιδιά…
Από την άλλη άκρη της πλατείας που βρίσκονται τα παιδιά, φτάνουν τα γέλια και οι φωνές των ενηλίκων από τη μεγάλη παρέα που έχει δημιουργηθεί και που απολαμβάνουν από νωρίς. Στο χώρο που βρίσκονται τα παιδιά επικρατεί η ακινησία και η σιωπή… μόνο τα τζιτζίκια ακούγονται. Δε μιλούν, δεν κινούνται, δεν παρατηρούν τίποτα γύρω τους, δεν ακούν άλλο ήχο και δεν τα παρακινεί τίποτα, πέραν της οθόνης που κρατούν εμμονικά και έχουν «πέσει» πάνω της…
Έπειτα από λίγη ώρα ένα αγοράκι με κόκκινο ποδήλατό καταφτάνει στην πλατεία. Ζωηρό, αντάρτης, πανέξυπνο και ζαβολιάρικο. Δεν το προλαβαίνεις και πέφτει πότε εκεί πότε παραπέρα, τρακάρει το ποδήλατο, γλιστράει στο πλακόστρωτο… πέφτει, σηκώνεται, γρατζουνίζεται, συνοφρυώνεται για ελάχιστα δευτερόλεπτα κι ύστερα πάλι τρέχει γελώντας… Κοιτάζει τα άλλα παιδιά παραξενεμένο… περνά από δίπλα τους «γκαζώνοντας» με το ποδήλατό του… τα προσκαλεί για παιχνίδι, αλλά ούτε καν τον κοιτούν, πιθανόν να μην το ακούν καν… τα κεφαλάκια τους μένουν ακίνητα –πάντα- στην οθόνη.
Λίγο μετά καταφτάνει κι άλλο ένα αγοράκι με πράσινο ποδήλατο και με κράνος. Τα δυο αγόρια χαιρετιούνται εγκάρδια, ανταλλάσσουν ποδήλατα και το πρώτο αγόρι τρέχει να φέρει και το δικό του κράνος. Γιατί ποτέ δεν ανεβαίνουμε χωρίς κράνος στο ποδήλατο, λέει το αγόρι με το πράσινο ποδήλατο.
Πλησιάζουν ξανά τα παιδιά με τις οθόνες, επί ματαίω… κανένα τους δεν ανταποκρίνεται, ούτε καν σηκώνουν το κεφάλι. Εκείνα απογοητευμένα, τρέχουν με τα ποδήλατά τους μπροστά τους επιδεικτικά… Κατεβαίνουν από τα ποδήλατα, συνομιλούν για λίγο, συμφωνούν να ψάξουν τζιτζίκια και ρωτούν μια μαμά τί γράφει η επιγραφή μιας προτομής και ενός μνημείου λίγο πιο κει… Ακούν προσεκτικά την κυρία που τους διαβάζει και τους εξηγεί αναλυτικά το κάθε τι… Είναι γεμάτα ερωτήσεις, απορίες και συμπληρώνουν με τη φαντασία τους τις διηγήσεις της. Έπειτα την προσκαλούν να τους πει μια ακόμη ιστορία αυτής της παλιάς εποχής… που άλεθαν τις ελιές με τις τεράστιες πέτρες… και να τους πει τί έκαναν το λάδι που χυνόταν κάτω, μέσα από τις τρύπες της πέτρας…
Εκείνη μετά βίας κρατιόταν να μη γελάσει με τα τόσο έξυπνα ματάκια και τις αστείες ατάκες τους… κι αυτή η ζωηράδα, συσσωρευμένη σε δυο παιδάκια, λες και εξισορροπούσε τη σιωπηλή ακινησία των τόσων άλλων παιδιών γύρω γύρω…
Και να ένα όμορφο κορίτσι με το γιορτινό της ροζ φουστάνι που καθόταν στην παρέα των μεγάλων, πλησίασε τα αγοράκια δειλά δειλά… «Μπορώ να κάνω κι εγώ λίγο ποδήλατο; Το δικό μου είναι στην Αθήνα… μπορώ;» «Μα και βέβαια!!» αναφωνούν και τα δύο… Το κορίτσι διαλέγει το πράσινο ποδήλατο… που είναι μεγαλύτερο μεν, αλλά με ξεφούσκωτα λάστιχα… Ανεβαίνει ενθουσιασμένη, τρέχει γύρω γύρω χαρούμενη και τα αγόρια την καμαρώνουν λέγοντας συνωμοτικά το ένα στο άλλο, πόσο όμορφη είναι…
Λίγα λεπτά μετά το κορίτσι πέφτει κάτω… και η σέλα του ποδηλάτου σπάει… κοντεύει να βάλει τα κλάματα… όχι επειδή έπεσε, αλλά επειδή έσπασε το ποδήλατο… και ψελλίζει συγγνώμη στο αγόρι… εκείνο πάλι, δεν μιλά, σοκάρεται, κοιτά με θλίψη το ποδήλατο αλλά σχεδόν αντανακλαστικά της λέει «δεν πειλάζει, ο μπαμπάς μου θα μού το φτιάξει…» και την πιάνει από το χέρι… Το κορίτσι, δε χαμογελά, δεν παρηγορείται…κοιτά το ποδήλατο με απόγνωση. Η μαμά του αγοριού πλησιάζει και της εξηγεί πως το ποδήλατο είναι παλιό και πως δεν φταίει εκείνη αλλά τα ξεφούσκωτα λάστιχα. Ήταν καιρός για νέο ποδήλατο ούτως ή άλλως…
Το κοριτσάκι τρέχει με χαμηλωμένο βλέμμα στον παππού της… κι έρχονται πάλι μαζί πίσω αμέσως… δείχνει στον παππού το πεσμένο ποδήλατο και του ζητά να κάνει κάτι. Αλλά τα αγόρια δεν είναι καν εκεί, κυνηγούν χαρούμενα το ένα το άλλο και χοροπηδούν σαν…αγριμάκια.
Τα δυο αγόρια και το κορίτσι με το ροζ φουστάνι, λες και ήρθαν από άλλη εποχή… προτιμούν να κάνουν ποδήλατο από τις οθόνες… Δεν πλησιάζουν τα υπόλοιπα με τα κινητά στο χέρι, ούτε εκείνα παρασύρονται από το παιχνίδι με τα ποδήλατα… λες κι ανήκουν σε άλλους κόσμους!
Στην επόμενη λίγη ώρα, οι μεγάλοι ένας ένας ερχόταν και φώναζε το παιδί του για να φύγουν… «Έλα, είναι ώρα να φύγουμε, πλησιάζει η ώρα του φαγητού, πάμε, έπαιξες αρκετά!». Τα παιδιά δεν ακούν με την πρώτη, ούτε με τη δεύτερη, δεν σηκώνουν καν τα κεφάλια… το βλέμμα κολλημένο στις οθόνες. Τα τραβούν απαλά από τα χεράκια ή κάποια άλλα τα σηκώνουν αγκαλιά από τη θέση που κάθονταν ακίνητα επί ώρες. Απρόθυμα όλα, γκρινιάζουν για λίγο αλλά ακολουθούν αναγκαστικά τους μεγάλους που φεύγουν.
Μια πλατεία γεμάτο παιδιά, που κανείς δεν τα μάλωσε, κανείς δεν τα αναζήτησε, κανένα δεν «ενόχλησε» τους μεγάλους, που κανένα δεν διατάραξε την παρέα και την κουβέντα τους… Που κανένα δεν χτύπησε, δεν έπεσε, δεν λέρωσε και δε τσαλάκωσε τα ρούχα του… Μια πλατεία γεμάτη παιδιά, που ούτε καν ακούστηκαν…
Άδειασε η πλατεία από μικρούς και μεγάλους, αλλά μόνο η απουσία των μεγάλων έγινε αισθητή. Και τα άδεια πεζούλια και παγκάκια από τα ροζ και γαλάζια σιωπηλά παιδάκια με τις μπουκλίτσες και τα κοντά μαλλάκια…
Κι αναρωτιέμαι με θλίψη: μα οι πλατείες είναι για τα παιδιά!! Μα σήμερα, ποιοί πέρασαν καλά εδώ, οι μικροί ή οι μεγάλοι; Μα το παιχνίδι, πώς θα το ορίσουμε σήμερα; Η καθήλωση στις οθόνες μπορεί να θεωρηθεί παιχνίδι; Μα γιατί «παρκάρουμε» τα παιδιά μας στις οθόνες, ακόμη και στη βόλτα; Μη τα εποπτεύσουμε, μην ασχοληθούμε μαζί τους, μη τα μαλώσουμε, μη σηκωθούμε από την παρέα μας, μη χτυπήσουν, μη λερωθούν… εκεί, ρομποτάκια ακίνητα, αμίλητα, ανέκφραστα. Κι εμείς, ελεύθεροι ( κι ανέμελοι στην παρέα μας…
Οι μεγάλοι επέστρεψαν σπίτια τους γεμάτοι από εμπειρίες και με όλες τις αισθήσεις τους θρεμμένες. Μίλησαν, άκουσαν, έφαγαν, μύρισαν, παρατήρησαν, άγγιξαν, γέλασαν, σκέφτηκαν, διαφώνησαν, συμβιβάστηκαν, έμαθαν νέες πληροφορίες, ξεχάστηκαν για ώρες από τη ρουτίνα τους… Τα παιδιά; Τί αποκόμισαν τα παιδιά από τη βόλτα στην πλατεία; Τί παρατήρησαν; Τί έπαιξαν; Τρέξανε; Κρύφτηκαν; Μίλησαν; Τσακώθηκαν; Συμφιλιώθηκαν; Έπεσαν; Σηκώθηκαν παρατηρώντας τί έφταιξε για το ατύχημά τους;
Θλίψη και προβληματισμός με κυριεύει… Δεν μπορεί να μην καταλαβαίνουμε εμείς οι μεγάλοι πόσο βλάπτουν οι οθόνες την ανάπτυξη του παιδιού. Άπειρες εκπομπές κι αναγνώσματα στον ηλεκτρονικό κι όχι μόνο τύπο, μας εφιστούν την προσοχή για την εξάρτηση των παιδιών από τις οθόνες και την επιβλαβή επίδρασή τους στην έκθεση των παιδιών σε αυτές. Τα νοσοκομεία υποδέχονται εξαρτημένα παιδιά για νοσηλεία, τα ποσοστά εθισμού εκτοξεύονται από χρονιά σε χρονιά, οι συνέπειες της κατάχρησης των οθονών για τα μεγαλύτερα παιδιά αλλά και της χρήσης για τα μικρότερα, τραγικές κι εμείς ακόμη τα …παρκάρουμε στις οθόνες… και γεμίζουν οι πλατείες από τις φωνές και τα γέλια των μεγάλων και τα παιδιά μας βυθίζονται σιωπηλά κι ακίνητα σε αυτές…
Πόσα παιχνίδια, πόσα υγιή και χρήσιμα ερεθίσματα για ψυχαγωγία και μάθηση δεν προσφέρει η εποχή μας, αλλά και πόσα παιχνίδια από την αλλοτινή εποχή δεν θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για να δώσουν στα παιδιά μας χαρά; Και μέσα από τη χαρά και την εξερεύνηση του παιχνιδιού, την παρατήρηση, την κοινωνικοποίηση, την ανακάλυψη, τη φαντασία, το συμβολικό παιχνίδι, τη μίμηση, τις κατασκευές, τη σωματική δραστηριότητα, την αλληλεπίδραση, το παιδί αναπτύσσει δεξιότητες που το βοηθούν στην καθημερινότητά του και το προπονούν στο πώς να αντιπαρέρχεται δυσκολίες της ζωής.
Στην πλατεία του κάθε χωριού και της κάθε πόλης, πόσα παιχνίδια δεν θα είχαν χώρο και παιδαγωγική αξία για τα παιδιά μας!! Κι αντ’ αυτών, γέμισαν με σιωπηλά, ακίνητα παιδιά, καθηλωμένα στις οθόνες τους…
Ας δείξουμε στα παιδιά μας άλλο τρόπο να αντλούν χαρά, να χαλαρώνουν, να ξεκουράζονται, να επικοινωνούν μεταξύ τους, να παίζουν… Ας τα φέρουμε κοντά στη φύση, στο αυτοσχέδιο παιχνίδι, στην παρέα με τη μουσική και τον χορό, με τον αθλητισμό, να τους δείξουμε ομαδικά παιχνίδια, εύκολα και διασκεδαστικά που να μπορούν παντού να τα μοιραστούν με τους φίλους τους. Να τα ενθαρρύνουμε να κάνουν νέες γνωριμίες, με την εποπτεία μας πάντα, και να μάθουν να προτιμούν την δια ζώσης επικοινωνία και το διαδραστικό παιχνίδι από την εικονική πραγματικότητα.
Για να γεμίσουν ξανά οι πλατείες με παιδάκια που γελάνε, τρέχουν, κυνηγιούνται, πέφτουν, κλαίνε, σηκώνονται, παρηγορούνται στη γονεϊκή αγκαλιά για λίγο κι έπειτα πάλι παίρνουν φόρα για παιχνίδι… Κι ας μην έχουμε τη βολή μας κι ας πρέπει να έχουμε την έγνοια τους παράλληλα με την παρέα μας… παιδιά μεγαλώνουμε άλλωστε!! Όποιος δεν θέλει χτύπους, στο χαρκηδειό δεν πάει, λέει ο λαός!! Τα λίγα χρόνια που θα τα έχουμε κοντά μας και θα αναπτύσσονται στα χέρια μας, ας ασχοληθούμε ενεργά μαζί τους… θα έχουμε πολύ χρόνο μετά την αποχώρησή τους από το σπίτι μας, να αναπολούμε αυτά τα χρόνια που έτρεξαν γρήγορα και τις στιγμές που χάθηκαν άδικα…
Όπως φτιάχνουμε μια μικρή τσαντούλα με τα απαραίτητα που πιθανόν να χρειαστεί να έχουμε κοντά μας για τη φροντίδα των μικρών παιδιών μας, πχ ρούχα, νερό, μωρομάντηλα κτλ, ας έχουμε ακόμη μία, με παιχνίδια, ζωγραφική κτλ για να απασχοληθούν εκεί που θα πάμε. Αν καθιερώσουμε με σταθερότητα και συνέπεια μια καθημερινότητα χωρίς οθόνες κι είμαστε υγιή πρότυπα για τα παιδιά μας εμείς οι ίδιοι, τα παιδιά άμεσα θα προτιμήσουν το διαδραστικό παιχνίδι, από το στατικό – ηλεκτρονικό.
Όταν το σώμα και το πνεύμα του παιδιού καθηλώνεται στις οθόνες, η ψυχοσωματική του υγεία απειλείται. Ας βάλουμε καλά στο νου μας πως τα παιδιά μας μεγαλώνουν σε εξαιρετικά δύσκολη εποχή, για διάφορους λόγους. Το παιχνίδι, μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο: εξισορροπιστικό, θεραπευτικό, ψυχαγωγικό, μορφωτικό, ως μέσο κοινωνικοποίησης, έκφρασης, αυτενέργειας κ.ά. Ας το αξιοποιήσουμε, λοιπόν, όσο πιο πολύ μπορούμε και ας μη χάνουμε στιγμή κι ευκαιρία για πραγματικό παιχνίδι με τα παιδιά μας!